دیابت چیست ؟ علائم / علل ابتلا ، پشگیری و درمان

دیابت چیست ؟

دیابت بیماری ست که در آن بدن نمی تواند گلوکز لازم برای تامین انرژی سلول های بدن بیمار را تامین کند. در واقع شخصی که به بیماری دیابت مبتلا باشد سطح گلوکز در بدن او بالا میماند و هورمونی به نام انسولین که قند موجود در بدن را به انرژی تبدیل کند نمیتواند این انتقال را انجام دهد . این فرایند بسته به انواع دیابت بامشکلاتی روبرو است که علائم و عواملی را همراه خود دارد.

دیابت شیرین

یابت شیرین به بیماری گفت می‌شود که با داشتن آن بدن نمی‌تواند به درستی از انرژی مواد غذایی استفاده کند . این دیابت زمانی اطلاق میشودکه لوزالمعده توانایی تولید انسولین به مقدار لازم برای تامین سوخت بدن را نداشته باشد یا اینکه اصلا انسولینی ترشح نکند گاهی نیز پیش می‌آید که بدن انسولین می‌سازد ولی کیفیت انسولین ایجاد شده برای انجام وظیفه کافی نیست که به این حالت مقاومت به انسولین اطلاق میشود. همانطور که گفتیم بدن برای ایجاد انرژی سلول های خود نیازمند قندی به اسم گلوکز است که وظیفه انسولین رساندن آن به سلول‌هاست.

پس ازخوردن خوراکی‌ها و تجزیه آن‌ها در بدن به عنوان گلوکز، رگ‌های وریدی و مویرگ‌ها ، قند را از معده یا کبد که محل ایجاد و تولید آن هستند به عضلات یا چربی‌ها می‌رساند. قند به تنهایی و اتوماتیک‌وار نمی‌تواند وارد سلول شود بنابراین لوزالمعده انسولین را در خون آزاد می‌کند، تا سلول‌ها از قند استفاده کنند.

انواع دیابت

چهار نوع دیابت وجود دارد:

1. دیابت نوع 1: معمولاً افراد مبتلا به نوع يك، را ،کودکان، نوجوانان و جوانان تشکیل می دهند (افراد کمتر از 30 سال). این نوع از بیماری بعلت تخریب سلولهای تولید کننده انسولین ایجاد می شود. افرادی که دچار این بیماری می شوند معمولاً لاغر هستند و علایم بیماری در آنها پر سرو صدا ست؛ بطوریکه پرنوشی (مصرف بیش از حد معمول آب)، پر ادراری (دفع بیش از حد ادرار بطوریکه ممکنست حتی در طول شب نیاز به دفع چند بار ادرار داشته باشند) و کاهش وزن طی مدت چند روز تا چند هفته در آنها پیدا می شود و پیشرفت می کند. این بیماران برای کنترل قند خون نیاز به تزریق انسولین دارند؛ در غیر اینصورت علاوه بر زیاد شدن علایم فوق دچار دل درد، تهوع، استفراغ، بی حالی می شوند؛ که به آن اصطلاحاً کتواسیدوز دیابتی می گویند. عدم تشخیص و درمان بموقع کتواسیدوز دیابتی می تواند مرگ آفرین باشد. برای تشخیص بایستی آزمایش قند خون، بویژه هنگام ناشتایی حداقل 8 ساعته، انجام شود.
2. دیابت نوع 2: این نوع از دیابت معمولاً در افراد میانسال و مسن دیده می شود و علت آن کمبود ترشح انسولین یا کاهش تاثیر آن می باشد. بیماران مبتلا، معمولا چاق هستند یا اضافه وزن دارند. علائم این نوع دیابت نیز عبارتند از : پرنوشی، پرادراری، دفع شبانه ادرار و در موارد شدیدتر، اختلالات بینائی ،کاهش وزن و خستگی زوردرس . بر خلاف دیابت نوع 1 ،شروع آن معمولا بسیار آهسته و کم سر و صداست بطوریکه فرد مبتلا ممکنست در ابتدا هیچ علامتی نداشته باشد و یا علایم  اندک باشند. در نتیجه فرد ممکنست سالها از بیماری خود بی اطلاع باشد و پیدایش یکی از عوارض درازمدت ديابت مانند احساس گزگز و بی حسی طولانی مدت در پاها منجر به بررسی و شناسایی بیماری شود. به همین علت و نیز بدليل شیوع بالای این بیماری، انجام آزمایش قند خون ناشتا در فواصل حداکثر هر 3 سال یکبار در تمام افراد با سن بیشتر از 45 سال و سایر افراد در معرض خطر توصیه می شود (2). برای انجام این آزمایش10-8 ساعت ناشتایی کافی است؛ ولی اگر قرار است آزمایش چربیهای خون نیز انجام شود؛ به 14-12 ساعت ناشتایی نیاز است.برای درمان دارویی این بیماران معمولاً از قرصهای پایئن آورنده قندخون استفاده می شود ولی ممکنست پس از مدتی استفاده از انسولین برای کنترل بهتر قند خون لازم شود.
3. دیابت بارداری: نوعی از دیابت است که معمولاً اولین بار در طی بارداری بویژه نیمه دوم آن، یعنی پس از هفته بیستم بارداری، شروع می شود. حدود9-5 درصد زنان باردار، مبتلا به این نوع دیابت می شوند(3;4). علت آن غالباً ترشح موادی در بدن است که طی بارداری افزایش می یابد و منشا ترشح آنها جفت می باشد. این مواد باعث مقاومت نسبت به اثر انسولین می شوند؛ لذا دیابت بارداری معمولاً با زایمان و خروج جفت بهبود می یابد. این نوع دیابت معمولاً بدون علامت است؛ ولی در موارد شدید، فرد مبتلا دچار پرنوشی و پرادراری می شود. پس از ابتلاي بار اول احتمال تکرار اين نوع ديابت در حاملگی های بعدی زیادتر است و حتی پس از زایمان نیز، برای جلوگیری از ایجاد دیابت، اقدامات خاصي مانند کنترل وزن، افزایش تحرک بدنی و رعایت رژیم غذایی (بمنظور پیشگیری از ازدیاد وزن ) بایستی انجام شود. برای کنترل دیابت بارداری استفاده از رژیم غذایی متعادل ، عدم حذف وعده های غذایی (مصرف بموقع حداقل سه وعده غذایی )، افزایش فعالیت بدنی بویژه ورزشهای بالا تنه و گاه استفاده از داروها (معمولاً انسولین ) مورد نیاز است. عدم شناسایی و کنترل بیماری می تواند مشکلات خاصی را برای مادر و جنین ایجاد نماید. برای شناسایی دیابت بارداری، بیشتر از آزمایش قند خون پس از مصرف محلول قندی (شربت قند با غلظت مشخص) استفاده می شود که معمولا در انتهای ماه ششم یا هفتم حاملگی انجام می شود.
4. دیابت به علل متفرقه: مصرف داروهاي خاصي مثل كورتون ها، ابتلا به بيماري هاي غده لوزالمعده، برخي از بیماري هاي غدد درون ريز مثل ترشح بيش از حد هورمون رشد و پركاري غدد فوق كليه و …. نيز مي تواند باعث بروز ديابت شيرين شود. بديهي است موارد فوق جزو علل نادر ديابت بوده و در اين موارد، درمان بايد متوجه علت زمينه اي باشد.

اهمیت تشخیص بموقع دیابت

یماری دیابت از دو جنبه اهمیت دارد:

1-تعداد مبتلایان به آن بسیار زیاد است بطوریکه در حال حاضر 150 میلیون نفر در دنیا دیابتی هستند و تا 15 سال دیگر این تعداد به 300 میلیون نفر خواهد رسید.در ایران نیز  حداقل 2 میلیون نفر دچار دیابت هستند و سالانه 200  هزار نفر  در کشور به این بیماران افزوده می شوند .

2-نوع شایع آن( دیابت نوع 2 ) معمولاً بدون علامت يا با علايم مختصر مي باشد، در نتيجه فرد مبتلا ممكن است سالها از بيماري خود بي خبر باشد و طي اين مدت، قند خون بيش از حد طبيعي، منجر به صدمات جبران ناپذیر در قسمتهای مختلف بدن بویژه چشم، کلیه ها، اعصاب محیطی و عروق قلب و مغز و سایر قسمتهای بدن شود. تشخیص و کنترل بیماری در مراحل ابتدایی می تواند جلوی بسیاری از  عوارض گفته شده را بگیرد.  به همين دليل افرادي كه در معرض خطر بيشتري براي ابتلا به بيماري هستند، مانند افراد با سن بيش از 45 سال حتی بدون وجود هیچ علامتی بايستي حداقل هر 3 سال يكبار آزمايش قند خون ناشتا انجام دهند تا با تشخیص زودرس و کنترل قند خون در حد مناسب از ایجاد بسیاری از این صدمات پیشگیری گردد یا وقوع آنها به تاخیر انداخته شود.

برای خرید دستگاه و نوار تست قند خون بقیمت دولتی از کالای پزشکی عقلی تهیه نمایید.